خلاصه درس سوم علوم هفتم
به نام خدا
اتم ها الفبای مواد
تمام مواد در جهان از اتم بوجود آمده . کوچکترین جزء هرماده که به خودی خود وجود دارد اتم است.برای پی بردن به ویژگی های یک ماده از مشاهده مستقیم و مشاهده غیر مستقیم)استفاده از حواس پنجگانه و آزمایش های کاربردی(استفاده
می شود اما برای پی بردن به خواص اتم ها تنها از طریق مشاهده غیر مستقیم می توان استفاده کرد زیرا آنها بقدری ریز هستند که حتی با
قوی ترین میکروسکوپ ها دیده نمی شوند. قطر هر اتم از ده میلیاردم متر نیز کم تر است.
بیشترین قسمت هر اتم را فضای خالی تشکیل می دهد اما در مرکز اتم هسته ریزی وجود دارد .متراکم ترین بخش اتم هسته آن است که
تشکیل شدهاست. اما الکترون ها ذرات درون اتمی سبک تری هستند که ) n ( و نوترون ) P ( ازذرات درون اتمی کوچک تری به نام پروتون
با سرعت نور و در جهت های متفاوت در اطراف هسته می چرخند.
همه مواد موجود در جهان تقریبا از 09 نوع اتم ساخته شده اند.برخی از این مواد تنها از یک نوع اتم ساخته شده اند )عنصر(و تعداد
بسیار زیادی از چند نوع اتم ساخته شده اند)ترکیب(.
عنصر )از یک نوع اتم ساخته شده اند(:آهن ،مس،آلومینیم،گوگرد،اکسیژن
مواد از نظر اتم های سازنده
ترکیب )از چند نوع اتم ساخته شده اند( :آب،نمک، متان
عنصر ها خود به دو گروه تقسیم می شوند:
-1 عنصرهای اتمی )از اتم ساخته شده اند(که شامل فلزات و گاز های بی اثر هستندمثل:آهن،مس،آلومینیم، هلیم
-2 عنصرهای مولکولی)از مولکول ساخته شده اند(مثل گوگرد،کلر،اکسیژن
نکته:مولکول گوگرد جامد یک حلقه 8 اتمی است. مولکول بخار گوگرد 2 اتمی است.
مولکول
مولکول ، مجموعه ای از اتم های یک ماده است. کلمه مولکول از زبان لاتین گرفته شده وبه معنی یک توده کوچکی از مواد می باشد برای
مثال مولکول متان از یک اتم کربن و چهار اتم هیدروژن تشکیل شده است.
مولکول، کوچک ترین ذره یک ماده شیمیایی خالص است که ویژگی های آن ماده را دارد. یک مولکول از دو یا چند اتم تشکیل شده که با
پیوند شیمیایی به هم متصلند. البته مولکول بعضی عناصر )همچون گازهای بی اثرمثل هلیم ،نئون( تنها از یک اتم تشکیل شده است.
اتم های تشکیل دهنده یک مولکول، ممکن است از یک نوع ) عنصر( به طور مثال در اکسیژن یا چند نوع اتم )مثلاً در آب( باشند.
نسبت اتم ها در یک مولکول خاص همیشه ثابت است. برای مثال در مولکول آب نسبت اتم های هیدروژن به اکسیژن همیشه 2 است.
تعداد اتم های موجود در یک مولکول به وسیله فرمول شیمیایی آن نشان داده می شود.
Alavim9275@gmail.com
یک مولکول ذره ای از ماده است که دارای قابلیت حرکت و مستعد دادن واکنش شیمیایی با مواد دیگرمی باشد در حالی که اتم از ذرات
کوچک ثابت تری تشکیل شده و جابجایآانها نیازمند انرژی بسیار زیادی است که برای انجام واکنش های هسته ای ضروری است.
فاصله بین ذرات سازنده ماده
بین
ذرات سازنده مواد)اتم ها و ملکول ها(مقداری فاصله وجود دارد . این فاصله
در جامدها بسیار کم ودر مایعات و گازها بیشتر است. میزان این
فاصله همیشه ثابت و برابر نیست.
در
گازها فاصله بین مولکولها زیاد است. هنگامی که با تلمبه به درون یک توپ پر
از هوا، هوای بیشتری وارد می کنید فاصله بین مولکول ها کمتر می
شود به همین علت می گوییم گازها تراکم پذیرند.
بین مولکول های مایعات هم فضای خالی وجود دارد اما فضای خالی بین مولکول ها نسبت به گازها کمتر است. هنگامی که نمک را به آرامی درون
یک لیوان پر از آب می ریزیم حجم آب لیوان تغییر چندانی نمی کند یعنی نمک در فضای خالی بین مولکول های آب قرار می گیرد.
فاصله بین مولکول های گاز ها > فاصله بین مولکول های مایعات > به طور کلی : :فاصله بین مولکول های جامدات
گرما و فاصله میان ذرات سازنده ماده
با
گرم شدن ماده جنب و جوش ذره ها زیاد شده و فاصله بین آنها افزایش می یابد
)انبساط(.میزان این افزایش در گازها بیشتر از مایعات و در مایعات
بیشتر از جامدات است.
جامدات غیر فلزی > جامدات فلزی > مایعات > گازها
افزایش فاصله در اثر گرما
فعالیت:دو سرنگ مشابه انتخاب كرده يكي را تا نيمه از آب و ديگري را به همان اندازه از هوا پر كنيد سپس دهانه هر دو سرنگ را با
انگشت محكم بگيريد و پيستون را به داخل فشار دهيد . چه تفاوتي مشاهده مي كنيد؟ دليل اين تفاوت چيست؟
استثناء در انبساط و انقباض
آب: انبساط و انقباض بعضی مواد مثل آب به طور استثناء با سایر مواد متفاوت است. آب در دماهای بالاتر از 4 درجه سانتی گراد در
اثر افزایش دما، مانند مایعات دیگر منبسط می شود اما بین صفر درجه و تا 4 درجه سانتی گراد برعکس عمل می کند، با کم شدن
دما به جای منقبض شدن منبسط شده و حجم آن زیاد می شود، در نتیجه چگالی آن نسبت به آب کمتر شده و سبک می شود و
روی آب قرار می گیرد. اگر این استثناء نبود آب دریاها و اقیانوس ها از کف یخ می زد و برای جانوران دریایی مشکل آفرین می شد.
لاستيک: لاستيک در اثر گرم شدن منقبض شده و در اثر سرد شدن منبسط مي شود. نقره، بيسموت، چدن و موي سر نيز مانند
لاستيک هستند.
Alavim9275@gmail.com
نکته: هر ماده ای که در اثر گرم شدن بیشتر منبسط می شود در اثر سرد شدن نیز بیشتر منقبض شود
نکته 2: آب بر عکس تمام مواد هنگام ذوب شدن منقبض می شود.
گرما و حالت ماده:
مواد
اطراف ما اگر به اندازه کافی گرم یا سرد شوند تغییر حالت می دهند .ذوب،
انجماد و تبخیر از این مواردند.. در شکل زیر به طور خلاصه این تغیر
حالت ها نشان داده شده است.
-1 ذوب :تبدیل جامد به مایع بر اثر گرفتن گرما
-2 انجماد: تبدیل مایع به جامد بر اثر از دست دادن گرما
-3 تبخیر:تبدیل مایع به بخار یا گاز بر اثر گرفتن گرما
: -4 میعان:تبدیل گاز به مایع بر اثر از دست دادن گرما
-5 تصعید)فرازش(تبدیل مستقیم جامد به بخار یا گاز بر اثر گرفتن گرما
Alavim9275@gmail.com
6چگالش )تبرید(تبدیل مستقیم گاز به جامد بر اثر از دست دادن گر ما
بعضی
مواد جامد را وقتی گرم می کنیم ، اول نرم می شوند و بعد به صورت مایع در
می آیند؛کره را در نظر بگیرید که از یخچال بیرون آورده و
فراموش
کرده اید ان را در ون یخچال برگردانید.با انگشت به راحتی فرو میرود و
بسیار نرم می شود.کره ،شکلات و بستنی و قیر و شیشه هم از این
دسته مواد هستند و ذوب خمیری دارند.
سوالات چند گزینه ای
-1 ماده ای که مولکول های یکسان ولی اتم های مختلف دارد چه نامیده می شود؟
الف- ماده ی خالص ب- ماده ی مخلوط ج- ماده ی عنصر د - ماده ی محلول
-2 مولکول های کدام یک از مواد زیر ، به اتم های مواد دیگر تجزیه نمی شوند ؟
الف آب ب اکسید جیوه ج کربن د نمک
3 برای تجزیه ی یک ترکیب ، باید انبوهی از مولکول های آن را انتخاب کرد زیرا :
الف جنبش مولکول ها زیاد است . ب مولکول ها بسیار ریزند .
ج ربایش مولکول ها زیاد است . د هر سه مورد
۴ یک مولکول آب ، از چند اتم اکسیژن و چند اتم ئیدروژن ساخته شده است ؟
الف 2 اتم اکسیژن ، 1 اتم هیدروژن ب 1 اتم اکسیژن ، 2 اتم هیدروژن
ج 3 اتم اکسیژن ، 1 اتم هیدروژن د 2 اتم اکسیژن ، 2 اتم هیدروژن
5 کدام گروه از موادّ زیر ، همگی عنصر هستند ؟
الف طلا ، آب ، آهن ب آهن ، اکسیژن ، نمک
ج آهن ، هیدروژن ، طلا د آب ، آهن ، اکسیژن
6 فاصله ی بین مولکول ها ، در کدام یک از موادّ زیر ، از بقیّه بیش تر است ؟
Alavim9275@gmail.com
الف روغن ب یخ ج هوا د مس
7 مولکول کدام یک از موادّ زیر ، فقط از یک نوع اتم ساخته شده است ؟
الف نمک ب آهن ج شکر د نفت
8 اتم های سازنده ی کدام دسته از موادّ زیر ، یکسان می باشند ؟
الف آب و آهن ب نمک و طلا ج طلا و آب د آهن و اکسیژن
0 تفاوت موادّ جامد و گاز ، بیش تر در کدام مورد است ؟
الف جنبش و کشش مولکول ها ب نوع اتم ها
ج تعداد اتم ها د طریقه ی به هم چسبیدن اتم ها
19 اگر بتوانیم مادّه ای را تجزیه کنیم ، آن مادّه ............... است .
الف ترکیب ب عنصر ج عنصر و ترکیب د مخلوط
-11 فاصله بین مولکول ها در کدامیک از حالات زیر کم تر است؟
الف- یخ ب- آب 4 درجه سانتی گراد ج- بخار آب د(آب 49 درجه سانتی گراد
-12 وقتی یک گاز به مایع تبدیل می شود کدام ویژگی مربوط به مولکول های آن تغییر می کند؟
الف-نوع مولکول ها ب- تعداد مولکول ها ج – فاصله میان مولکول ها د- نوع اتمهای موجود در مولکولها
-13 اگر یک حبه قند را خرد کنیم و سعی کنیم ذرات آن را باز هم کوچکتر کنیم سرانجام به ..............می رسیم که خاصیت قند را دارد.
الف- مولکول های قند ب- اتم های قند ج- هسته اتم های قند د- پروتون هسته اتم های قند
-14 وقتی ماده جامدی به بخار یا گاز تبدیل می شود می گوییم:
الف- تصعید شده ب- ذوب شده ج- تبخیر شده د- میعان شده
-15 مولکول کدامیک از مواد زیر تک اتمی است؟
الف- هیدروژن ب- گوگرد ج- هلیم د- اکسیژن
-16 از میان سه حالت ماده , انبساط کدام حالت از همه بیشتر است؟
Alavim9275@gmail.com
الف- جامد ب- مایع ج- گاز د- هر سه برابرند
-17 اگر از حجم های یکسان از مواد زیر را به یک اندازه گرم کنیم , کم ترین افزایش حجم مربوط به کدام ماده است؟
الف- آهن ب- کا ئو چو ج- الکل د- اکسیژن
-18 در حجم و دمای یکسان کدام ماده انبساط بیش تری دارد؟
الف- شیشه ب- آهن ج- اکسیژن د- آب
-10 کدام ماده از اصل انبساط و انقباض پیروی نمی کند؟
الف- آهن ب- اکسیژن ج- شیشه د- آب
-29 درچهارظرف یکسان هرکدام یک لیتر آب در دماهای مختلف وجود دارد تعداد مولکول ها در کدام ظرف بیشتر است؟
الف-دمای 9 درجه c ب-دمای 25 درجه c ج-دمای 15 درجه c د-دمای 5درجه c
سوالات کامل کردنی
-1 حجم آب در دمای ) C o 9( .......................... از حجم آب در دمای ) o C 4 ( است.
-2 با دور شدن مولکول ها از هم , فضای خالی بین آن ها بیش تر می شود, در نتیجه ................. ماده افزایش می یابد.
3 -وقتی که جسمی کوچک تر می شود و جای کم تری می گیرد می گوییم ........................ شده است.
4 -وقتی حجم ماده ای در اثر گرم شدن افزایش یابد گوییم ............................... شده است.
-5 اگر حجم معینی هوا و آب یکسان گرم شوند انبساط آب از هوا ............................. است.
6 -یکی از استثنا ها ی اصل انبساط و انقباض ........................ می باشد.
سوالات تشریحی
-1 منظور از هر یک از عبارت های زیر چیست ؟
الف( آب استثنای اصل انبساط و انقباض می باشد :
Alavim9275@gmail.com
ب( فلزات قابلیت چکش خواری دارند :
ج( گاز ها خاصیت تراکم پذیری دارند:
د( موم نقطه ذوب معین ندارد :
-2 چرااگر مقداری شکر به آب جوش اضافه کنیم آب داخل استکان بیرون نمی ریزد؟
-3 وقتی آب تبخیر می شود مولکول های آن چه می شود ؟
-4 جدول زیر را با کلمات ) کم – متوسط – زیاد ( کامل کنید.
حالت
ماده
جنبش ذرات
فاصله میان ذرات
جامد کم
مایع
گاز زیاد